"Immagine" di via Scarpitti datata anni '50 scritta in
dialetto nuscano da Pietro Russo, nuscano residente in Svizzera.

 

 

VIA SCARPITTI 

Via Scarpitti è longa si e no duiciendi metri e larga tre. Pucché si chiama accussì, nu r'aggi mai saputu, rici ca era lu nomu ri nu personaggiu napulitanu. A quiri tiembi, anni cinguanda, era na via mbortanda e chiena ri cristiani. Era com'a na casa sola, ognerunu sapeva tuttu ri l'ati, la gendu parlava ra ru funestu o ra li barcuni senza bisognu r'assì foru.

A la via ri miezzijuornu, l'addoru ri mangià era unu sulu, tuttu si mishcava, li pupaiuni ri Maria, la pappa ri Ndunetta, l'arrustu ri Cungittina.

La via era a pishcuni e fuossi, nu paravisu pu gallinu, prucini, cani e gattu. Quacche casa nun era abbitata e certi purtuni, chi nun s'aprevanu mai, survevanu ra bersagliu a ru frecciu ca nui guagliungielli faciemmi cu li mbrelli viecchj.

 

 

LU CINAMU

Subbutu roppu la casa ri li "Brei"[1], ng'era lu cinamu cu lu purtonu pringipalu, roppu la vutata, tre purtuni "uscita" e unu "cabina di proiezione" andó la sera ngi muttevami a spìà. La via trumava quannu Amedeo Nazzari parlava, era comu si Diu ngimma na mundagna reva li cumandamendi a Mosé. Lu juornu appriessu, ind'a lu suttanu pruvavami la scena mendri lu puorcu ind'a lu turratiellu nfunfutiava:

-Mena mó, luvativi ra miezzu, nun è propriu cosa vosta.-

 

ZIA MICHILINA

Zia Michilina era na vicchiarella cicata,cu li capilli accussì janghi ca pareva la fata ri li libbri.Steva sembu arret'a la porta, abbasci a la scalinata. Fatìava a maglia,cu li fierri sott'a ru brazza e cu na lestezza faceva cavuzariel­li, cuppulini e magliu. Nui nun ngi putevami fà capaci ca era veramendu cicata,accussì nu juornu, ngi'abbici-nammi cittu,cittu e li tirammi la lengua,li faciemmi ru cornu, ma essa niendi,la sturciemmi,li faciemmi lu leccu,ma nun si muveva. Quannu pruvammi r'attaccà ru matassu ri lana,si muttivu a alluccà:

-Figli ri ndrocchia! Iat'a sfottu a ru mammu vostu e no a chi pu cambà adda fà lu nurucu a lu fasulu.-

 

 

ZÌ MICHELU

 

Zì Michelu era vunutu ra foru pu sta chiù comutu,pu ì a lu mierucu,a la farmacìa e pu ghirisi a sendu la messa a la matina. Tuneva na chitarra ma nu la sapeva sunà, faceva sembu la stessa cosa matina e sera:

 

- ma che bu' metu granu cu na ciupoddra,

  ca forza nun ngi n'è a ru garameddru.

  Tutti li miezzijuorni só sunati,

  lu miezzijuornu miu nun sona mai!-

  ndunghi...ndunghi...ndunghi...


 

RUNATELLA

 

La casa,Runatella si l'aveva accattata e tuneva mobbili ri lussu. Pu guaragnà sordi si vusteva neura, strazzata e sporca e ghieva circannu la limosina a li paisi vicini.Si faceva passà pu veruva e mamma ri figli chi murevanu ri fama. Quannu lu saccu era chjnu ri benu ri Diu, turnava a Nuscu, ri nottu,pu nun si fà vuré ra li vicini. A lu nonnu Pietru chi abbitava nu picca ra coppa,lu fattu nu li garbava:

-Ma viri la Maronna, sta buciarda e mariola che ti cumbina,ngi l'aggia fà i' lu surviziu.

Spungivu la peci c'ausava pu cosu ru scarpu, e ngi uppulavu lu purtusu ri la chiavu, pó si muttivu ngimma la funesta e l'asputtavu. Versu ru dieci ri la sera, roppu scuratu buonu, Runatella scappa, scappa ind'a lu vicu pu nun si fà vuré, cacciavu la chiavu e che buoi aprì. L'allucchi ievanu ngielu e ruscitavunu tuttu lu vicinatu. Ognunu s'affacciava cu buré che succiureva e lu nonnu spiegava:

-Povura cristiana, si è arritirata ra fatìà e ha truvatu li figli muorti!-

 

 

CASA MIA, LU RICINNOVU

 

La casa andó abbitavami,a lu numaru ricinnovu,era vecchia e senza cummurità,nun ng'era l'acqua in casa e né lu bagnu. Sotta ng'era lu suttanu andó mamma tuneva ru gallinu e lu turratiellu cu lu puorcu. Na scalinata erta a scalini ri preta chi gruossu e chi picciulu, saglieva a lu primu pianu.Si traseva ind'a nu stanzonu,a nu latu ng'era la furnacella cu lu pipigassu e lu fuculinu, a lu cendru la tavula cu mangià e l'atu latu,sotta la scalinata ri leuna chi saglieva a ru stanzu ra liettu,patrumu fatìava. Roi funestu facevanu passà na sfera ri solu e tand'aria, soprattuttu ri viernu. La lambatina ngoppa lu bangariellu era quasi sembu appicciata e faceva luci sulu a quiru candonu, lu riestu ri la stanza era a scuria. Quannu s'aveva mangià o quannu vuneva nu cristianu,s'appicciava la luci ri miezzu.Ru doi stanzu ra liettu,a lu secondu pianu, eranu sembu chienu ri solu pucché chiù ghertu ri la casa ri frondu. Li dui barcuni eranu chjni ri testu: garofani, menda, vasilicoia e putrusinu.

 

 

LU STRUNGIUTURU

 

A la fina ri la via, quasi Ngoppacastiellu, ng'era la nonna ri tutti: zia Michela Stella. Ogni bota chi ngi vureva passà, ngi reva sembu nu milu. Sotta la casa ng'era lu strungiuturu andó ogni annu si faceva lu vinu. Ognerunu iev'aiutà, l'uommini tutti surati, scarrucavanu li ciucci, ruvacavanu l'uva, candavanu e vuttannu la varra mendri lu mustu culava, azava shcuma e anghieva lu vicu ri prufumu. L'arzulu passava ra manu a manu e li guagliungielli cu li mustazzi nfacci zumbavanu sfrenati appriessu a ru gallinu.

 

 

CANDA MARIU

 

Mariu abbitava via Neviera ma passava sera e matina pu via Scarpitti. Tannu nun g'era la televisionu e la radiu la tuneva poca gendu. Quistu mó ogni bota chi passava, ri juornu comu ri nottu, candava sembu e purtava a casa ri la gendu li fistivalli ri Napuli e di Sanremo. Scapricciatiellu, Binario, Lazzarella, nun g'era cristianu ca nu ru canusceva a memoria. Tutti l'apprezzavanu, chi ngi'addummannava lu bissu, chi tala canzona e sulamendu quannu faceva lu finalu troppu luongu e fortu, quaccherunu lu mannava a lu paesu ri la mamma o li vuttava nu picca r'acqua angora cavura nguollu.

       

                                                                                                                                        Pietro Russo

                                                                                                                           


 

[1] La famiglia EBREO